Immuno-onkologia polega na wykorzystywaniu sił obronnych układu odpornościowego w leczeniu nowotworów. W ostatnich latach nastąpił istotny przełom w tej dziedzinie. Amerykańskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej (ASCO) w raporcie Clinical Cancer Advances 2016, uznało terapię immunologiczną raka za największe osiągnięcie ostatnich lat. Eksperci prognozują, że do 2020 roku tą metodą będzie leczony nawet co drugi nowotwór.
Komórki nowotworowe posiadają zdolność do oszukiwania i hamowania działania układu immunologicznego. Najnowsze leki immunologiczne mają za zadanie przeciwdziałać temu mechanizmowi. W przeciwieństwie do tradycyjnej chemioterapii, immunoterapia nie działa bezpośrednio na zbuntowane komórki rakowe, a jej zadaniem jest odblokowanie uśpionego układu odpornościowego, aby mógł bronić się przeciwko chorobie. Niestety, nie każdy chory może być poddany skutecznemu leczeniu immunologicznemu. Jak rozpoznać który pacjent kwalifikuje się do terapii immunologicznej? Decyduje o tym obecność w organizmie cząsteczek CTLA4 – w węzłach chłonnych oraz PD-1 i PD-L1, które znajdują się zarówno w układzie odpornościowym, jak i w mikrośrodowisku guza. Stanowią one tzw. punkty kontroli odpowiedzi immunologicznej. Poprzez aktywację cząsteczek PD-1 na powierzchni komórek nowotworu, układ odpornościowy zostaje oszukany i nie uznaje ich za niebezpieczne. W rezultacie komórki nowotworowe unikają działania sił obronnych organizmu. Nowe leki immunologiczne – przeciwciała anty-CTLA4 lub przeciwciała anty-PD1 dezaktywują te receptory i umożliwiają limfocytom T zwalczanie groźnych komórek nowotworowych.
Leki blokujące PD-1 są mniej toksyczne niż chemioterapia, dzięki czemu chorzy lepiej je tolerują – nie mają nudności i zawrotów głowy. Ponadto są bezpośrednio skierowane na ognisko nowotworowe – przez co nie uszkadzają zdrowych, sąsiednich tkanek i narządów. Obecnie trwają badania oceniające skuteczność tej strategii leczenia w wielu typach nowotworów. Zaawansowane prace dotyczą m.in. zastosowania immunoterapii w zaawansowanym niedrobnokomórkowym raku płuca.
Badanie patomorfologiczne w leczeniu immunologicznym
Aby pacjent mógł być zakwalifikowany do leczenia immunologicznego w pierwszej kolejności musi być prawidłowo zdiagnozowany. Za szczegółową diagnozę odpowiada lekarz patomorfolog, który bada fragment wyciętej tkanki nowotworu, a następnie poddaje go analizie na obecność cząsteczek PD-1 (tzw. poziom ekspresji). Jeżeli uda się je znaleźć – można spróbować zastosować u danego pacjenta immunoterapię. Pomimo postępu w medycynie, badanie patomorfologiczne nadal pozostaje najbardziej dokładnym narzędziem, dzięki któremu lekarze są w stanie postawić diagnozę i dobrać odpowiednią terapię. To dlatego patomorfologia jest nazywana „jądrem onkologii”. Niestety, w Polsce brakuje patomorfologów, jest ich zaledwie około 500 (łącznie z rezydentami).
Badanie patomorfologiczne służy do:
- Potwierdzenia lub rozpoznania nowotworu
- Określenia dokładnego typu nowotworu, aby leczenie było najbardziej efektywne
- Przekazania materiału, który będzie podstawą badań molekularnych
Na lekarzach patomorfologach spoczywa duża odpowiedzialność. Bez dobrego rozpoznania patomorfologicznego nie ma możliwości dobrania właściwego leczenia. Dopóki nie ma dokładnego wyniku histopatologicznego, żaden lekarz nie poda pacjentowi chemioterapii, nie wytnie mu chorego narządu – tłumaczy prof. dr hab. n. med. Monika Prochorec-Sobieszek, Kierownik Zakładu Patologii i Diagnostyki Laboratoryjnej, Centrum Onkologii – Instytutu Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.
Badanie patomorfologiczne w leczeniu immunologicznym, informacja prasowa EkspertPR.
