Dr med. Andrzej Badzio, dyrektor medyczny Centrum Radioterapii w Elblągu, jest współautorem pracy naukowej, która została niedawno opublikowana w prestiżowym amerykańskim czasopiśmie „Journal of Thoracic Oncology”. Artykuł jest jednym z pierwszych, które wskazują na obecność białka PD-L1 na komórkach drobnokomórkowego raka płuca. Otwiera to drogę do dalszych badań, które mogą doprowadzić do zastosowania nowych leków w tej chorobie. „Journal of Thoracic Oncology” (JTO) jest jednym z najważniejszych czasopism naukowych, na jego łamach ukazują się edukacyjne i informacyjne publikacje istotne w zakresie wykrywania, zapobiegania, diagnozowania i leczenia nowotworów klatki piersiowej.
Jarosław Gośliński: Panie Doktorze, rak płuca to jeden z najczęściej występujących nowotworów. Jego leczenie stanowi duże wyzwanie dla współczesnej onkologii, a skuteczność terapii pozostaje niesatysfakcjonująca. Czy jest szansa, że w niedalekiej przyszłości będziemy mówić o raku płuca jako chorobie przewlekłej?
dr Andrzej Badzio: Niedrobnokomórkowy rak płuca był jeszcze niedawno postrzegany jako jednorodna jednostka chorobowa wymagająca podobnego leczenia niezależnie od podtypu histopatologicznego. We wczesnych stadiach leczenie operacyjne lub radioterapia dają szansę na wyleczenie, w przypadku rozsiewu zawsze stosowano chemioterapię paliatywną. Obecnie wiemy, że nie jest to jednolita choroba i na podstawie badań genetycznych lub immunohistochemicznych możemy wyodrębnić postacie o innej wrażliwości na pewne leki i o innym przebiegu choroby. Już obecnie możemy mówić o przewlekłym przebiegu u niektórych pacjentów. U części chorych na raka płuca występują mutacje genów odpowiedzialne za zaburzenia przekazywania sygnałów wewnątrzkomórkowych i przyspieszające rozwój choroby. Zastosowanie u tych pacjentów specyficznych dla danej mutacji leków pozwala w znacznym stopniu zahamować ten niekorzystny proces i doprowadzić do zatrzymania wzrostu lub cofnięcia się guza. Obecnie odsetek chorych, u których stwierdzone są mutacje, na które potrafimy skutecznie oddziaływać, jest niewielki, ale postęp badań naukowych w tej dziedzinie jest szybki i prawdopodobnie wkrótce pojawią się nowe leki.
Na czym aktualnie opiera się schemat nowoczesnego leczenia raka płuca i jakimi metodami dysponujemy? W jakich obszarach czy nowych kierunkach możemy upatrywać postępu oraz poprawy skuteczności terapii?
dr Andrzej Badzio: Leczenia raka płuca jest uzależnione od zaawansowania choroby. We wczesnych postaciach zasadniczą rolę odgrywa chirurgia. Osiągnięciem ostatnich lat w tej grupie chorych jest wprowadzenie do praktyki klinicznej radioterapii stereotaktycznej, która może zastąpić w wybranych przypadkach zabieg operacyjny, szczególnie u pacjentów, u których operacja byłaby zbyt ryzykowna. U chorych z bardziej zaawansowanym nowotworem, ale bez przerzutów odległych, stosowana jest radioterapia w skojarzeniu z chemioterapią. Takie leczenie nadal daje szansę na całkowite wyleczenie choroby.
Nowoczesna radioterapia, dzięki zaawansowanym technikom, umożliwia podanie odpowiednio wysokiej dawki promieniowania na guz i jednocześnie ogranicza dawkę na zdrowe narządy. W przypadku stwierdzenia przerzutów odległych, pacjent wymaga leczenia systemowego, takiego, które działa na cały organizm. Jeszcze niedawno można było takim chorym zaproponować jedynie chemioterapię. Obecnie dysponujemy nowoczesnymi lekami dwóch kategorii: inhibitory kinazy tyrozynowej (TKI) i immunoterapią. Leki z pierwszej grupy hamują sygnały wewnątrzkomórkowe stymulujące wzrost nowotworu. Do ich zastosowania konieczne jest stwierdzenie specyficznej mutacji w komórkach guza. Leki z tej grupy stosowane są od kilkunastu już lat. Kolejne generacje są coraz bardziej skuteczne i pozwalają u części pacjentów powstrzymać rozwój choroby na wiele lat – jednak grupa chorych, u których są skuteczne jest niewielka.
Immunoterapia odgrywa coraz większą rolę w leczeniu onkologicznym różnych nowotworów. W leczeniu raka płuca wprowadzano w zeszłym roku do praktyki klinicznej kilka leków opartych na tym samym mechanizmie działania i stosowanych po niepowodzeniu chemioterapii lub leczenia TKI. Należy spodziewać się wkrótce nowych leków z tej grupy. Obie kategorie leków budzą duże nadzieje na przyszłość i należy się spodziewać szybkiego rozwoju, prawdopodobnie będą skuteczne w różnych grupach chorych.
Wielu ekspertów wskazuje na immunoterapię nowotworów jako ważny trend i przyszłość onkologii. Na czym polega ten rodzaj terapii i jaki ma mechanizm działania? Kto może odnieść korzyść terapeutyczną z zastosowania immunoterapii?
dr Andrzej Badzio: Badania naukowe i kliniczne dotyczące zastosowania immunoterapii w leczeniu raka płuca prowadzone są od wielu lat, jednak dopiero w zeszłym roku zarejestrowano do użytku klinicznego kilka leków, których mechanizm działania oparty jest na blokowaniu interakcji biała PD-L1 na komórkach guza nowotworowego z limfocytem. Część komórek nowotworowych wytwarza takie białka, aby zmniejszać aktywność naturalnej odpowiedzi immunologicznej organizmu na obecność komórek raka, więc ich zablokowanie pozwala układowi immunologicznemu skuteczniej niszczyć chore komórki. Prawdopodobnie korzyść z takiego leczenia mogą odnieść głównie pacjenci, u których w komórkach nowotworu stwierdzono obecność białka PD-L1. Badane są także inne mechanizmy oddziaływania oparte na wspomaganiu aktywności układu immunologicznego lub zapobieganiu jego dezaktywacji przez komórki nowotworowe. Duże nadzieje parę lat temu wiązano ze szczepionkami nowotworowymi, jednak dotychczasowe badania nie potwierdziły ich skuteczności w raku płuca.
Jest Pan współautorem pracy naukowej, która została opublikowana w prestiżowym amerykańskim czasopiśmie „Journal of Thoracic Oncology” i dotyczyła leczenia drobnokomórkowego raka płuca. Czy mógłby Pan Doktor opowiedzieć, czego dotyczyły Państwa badania? To bardzo ciekawe, gdyż dotychczas o możliwościach zastosowania immunoterapii mówiło się głównie w odniesieniu do raka niedrobnokomórkowego.
dr Andrzej Badzio: Opublikowana ostatnio praca jest wynikiem pracy międzynarodowego zespołu złożonego z badaczy z Polski i Stanów Zjednoczonych, i dotyczy drobnokomórkowego raka płuca. Jest to szczególnie źle rokujący nowotwór ze względu na dużą skłonność do rozsiewu choroby nawet we wczesnym stadium, dlatego leczenie systemowe jest w tej chorobie podstawowym leczeniem. Pomimo prowadzonych badań nie uzyskano w ostatnich latach znaczącego postępu w leczeniu tej postaci raka płuca, pewne nadzieje budzi ewentualne zastosowanie nowych metod leczenia, szczególnie immunoterapii. W pracy potwierdzono obecność białka PD-L1 na komórkach raka w dwóch różnych metodach badawczych. Częstość występowania tej cechy jest mniejsza niż w niedrobnokomórkowym raku płuca (16,5%), pomimo to wyniki tej pracy stanowią uzasadnienie do badań klinicznych nad skutecznością leczenia tej postaci raka lekami oddziaływującymi na PD-L1, co może być szczególnie cenne w drobnokomórkowym raku płuca ze względu na niekorzystny naturalny przebieg choroby.
Dziękujemy za rozmowę.
dr Andrzej Badzio: białka PD-L1 obecne na komórkach drobnokomórkowego raka płuca, opracował Jarosław Gośliński, foto: M. Jaworski
