Prof. Piotr Rutkowski o immunoterapii czerniaka
„Czerniak jest przykładem tego, że immunoonkologia znalazła bardzo dobre zastosowanie w praktyce w terapii onkologicznej. Przez wiele lat wiedzieliśmy, że czerniak jest nowotworem, który jest związany z układem immunologicznym np. zdarzały się bardzo rzadkie przypadki, że czerniak na skórze sam zanikał. Jednak dopiero zastosowanie przeciwciał immunoterapii nieswoistej (ipilimumab, niwolumab czy pembrolizumab) zmieniło perspektywę leczenia zaawansowanego, przerzutowego czerniaka.”
„Wiemy już z pierwszych badań, że obecnie pięć lat przeżywa ponad 35% chorych z zaawansowanym czerniakiem. Kiedyś było to zaledwie 2-3%. To niebywały postęp, ale chcemy więcej. Prowadzimy badania kliniczne nad łączeniem różnych rodzajów immunoterapii. (…) Prawdopodobnie, immunoterapia przejdzie niebawem do leczenia uzupełniającego. Leczenie podamy wcześniej, aby zapobiec przerzutom odległym.”
ZOBACZ: DOSTĘPNOŚĆ IMMUNOTERAPII W POLSCE
Czerniak skóry – leczenie
Czerniaki skóry są złośliwymi nowotworami wywodzącymi się z neuroektodermalnych komórek melanocytarnych. Najczęstszą postacią są czerniaki skóry, inne formy tej choroby obejmują czerniaki gałki ocznej, błon śluzowych lub z nieznanego ogniska pierwotnego.
Podejrzenia czerniaka skóry mogą nasuwać zmiany, które rozwinęły się de novo lub na podłożu znamienia barwnikowego (zgrubienie, zmiana zabarwienia, brzegów, występowanie swędzenia lub krwawienia.
Podstawą rozpoznania czerniaków jest histopatologiczne badanie całej wyciętej chirurgicznie zmiany barwnikowej. Po uzyskaniu rozpoznania histopatologicznego czerniaka skóry należy wdrożyć leczenie zgodne z oceną stopnia zaawansowania.
Kluczową rolę w leczeniu czerniaków odgrywa postępowanie chirurgiczne. Po wykonaniu biopsji wycinającej podejrzanej zmiany barwnikowej i rozpoznaniu czerniaka skóry należy podjąć decyzję o ewentualnym radykalnym wycięciu blizny z odpowiednim marginesem oraz wykonaniu biopsji węzła wartowniczego. U chorych w stadium rozsiewu choroby należy indywidualizować postępowanie terapeutyczne w zależności od sytuacji klinicznej.
Największym wyzwaniem pozostaje leczenie pacjentów u których wystąpiły przerzuty do narządów odległych. Wyniki leczenia chorych w IV stadium czerniaka są nadal niezadowalające, jednak w ostatnich latach nowe metody leczenia systemowego przyniosły istotne wydłużenie czasu przeżycia.
Postęp w terapii systemowej uogólnionego czerniaka (przy niewielkiej skuteczności klasycznych cytostatyków) opiera się na dwóch mechanizmach:
- leczenie ukierunkowane molekularnie – wykorzystanie inhibiotorów kinaz tyrozynowych (inhibiotory białka BRA, terapia z inhibitorami MEK).
- immunoterapia nieswoista czerniaka – hamująca ogólnoustrojowe mechanizmy immunosupresji w celu indukcji odpowiedzi przeciwnowotowrowej głównie za pomocą przeciwciał monoklonalnych anty-CTLA4 (ipilimumab) oraz blokowaniu punktów kontrolnych PD-1 i PD-L1 (niwolumab i pembrolizumab).
1. IPILIMUMAB – przeciwciało blokujące CTLA-4
2. NIWOLUMAB – przeciwciło anty-PD-1
3. PEMBROLIZUMAB – przeciwciło anty-PD-1
Immunoterapia w leczeniu zaawansowanego czerniaka
Ostatnie kilka lat przyniosło przełom w leczeniu uogólnionych czerniaków, który opiera się na rozwoju leczenia celowanego oraz immunoterapii nowotworów. W Europie zarejstrowano wemurafenib, ipilimumab, dabrafenib, trametynib, kobimetynib, pembrolizumab oraz niwolumab.
Inhibiotory punktu kontrolnego układu immunologicznego PD-1 oraz PD-L1 stanowią obecnie trzeci filar leczenia systemowego czerniaka. Immunoterapia czerniaka cechuje się unikalnym mechanizmem działania – zamiast indukować niszczenie komórek nowotworowych, wzmacnia lub stymuluje odpowiedź przeciwnowotworową układu odpornościowego pacjenta.
Odpowiedź objawowa na zastosowane leczenie w przypadku zastosowania immunoterapii anty-PD-1 występuje u pacjenta w ciągu około 9 tygodni. Zgodnie z zaleceniami ESMO I NCCN – przeciwciała anty-PD-1 są obecnie zalecane w leczeniu zaawansowanych czerniaków jako standardowa opcja terapeutyczna – niezależnie od statusu mutacji BRAF.
Obecnie trwają również badania nad zastosowaniem leków immunokompetentnych anty-PD-1 w leczeniu uzupełniającym oraz w kombinacji z ipilimumabem, terapią T-VEC czy terapiami celowanymi. Badacze analizują skuteczność immunoterapii w przypadku przerzutów do mózgu (pembrolizumab).
Podczas konferencji ESMO w 2018 roku (w Monachium) przedstawiono dane, które wskazują, iż leczenie czerniaków zaawansowanych miejscowo z przerzutami do węzłów chłonnych za pomocą immunoterapii jest skuteczne, a immunoterapia podawana przedoperacyjnie może działać jeszcze lepiej niż w przypadku nieresekcyjnych przerzutów czerniaka.
1 lipca 2016 roku Ministerstwo Zdrowia ogłosiło aktualizację listy refundacyjnej w ramach której polscy pacjenci zyskali dostęp do immunoterapii z wykorzystaniem cząsteczek niwolumab oraz pembrolizumab w leczeniu 1 i 2 linii zaawansowanego czerniaka. Immunoterapia czerniaka jest refundowana w Polsce w ramach programów lekowych.
ZOBACZ WIĘCEJ NA IMMUNOTERAPIA CZERNIAKA
