Dr n. med. Paweł Potocki, onkolog kliniczny z Katedry Onkologii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego-Collegium Medicum w Krakowie przedstawia zastosowanie immunoterapii w leczeniu nowo tworów przewodu pokarmowego. Doktor Potocki opisuje sukcesy tej metody, ale też stojące przed nią wyzwania i jej ograniczenia. Wskazuje również na nowe kierunki w immunoterapii nowotworów przewodu pokarmowego i związane z nimi nadzieje.
Współczesna medycyna stoi przed ogromnym wyzwaniem, jakim jest walka z nowotworami złośliwymi, będącymi nadal jednym z największych problemów zdrowotnych na świecie. Wśród nowotworów przewodu pokarmowego, takich jak rak żołądka, przełyku czy jelita grubego, od lat notuje się wysoką zachorowalność i śmiertelność. Tradycyjne metody leczenia – chirurgia, chemioterapia i radioterapia – często okazują się niewystarczające, zwłaszcza w zaawansowanych stadiach choroby. Dlatego tak wielką nadzieję pokłada się w immunoterapii, która zrewolucjonizowała podejście do leczenia wielu nowotworów.
Immunoterapia w nowotworach przewodu pokarmowego – materiał pochodzi z czasopisma Oli-onko. Onkologia i Hematologia dla Pacjenta, nr 2 (2025).
Immunoterapia w nowotworach przewodu pokarmowego
Immunoterapia to strategia leczenia, która aktywuje układ odpornościowy pacjenta, przywracając mu naturalną zdolność rozpoznawania i niszczenia komórek nowotworowych.
Najważniejszą grupą leków immunoterapeutycznych są inhibitory punktów kontrolnych, takie jak przeciwciała blokujące białka PD-1, PD-L1 czy CTLA-4. Blokując te „hamulce”, komórki odpornościowe odzyskują zdolność do atakowania komórek nowotworowych. W praktyce klinicznej leki te, takie jak niwolumab, pembrolizumab, atezolizumab, durwalumab, ipilimumab i inne, są już powszechnie stosowane w leczeniu zaawansowanych nowotworów przewodu pokarmowego.
Wskazania, w których immunoterapia stanowi jedną ze standardowych opcji leczenia nowotworów przewodu pokarmowego w przerzutowym stadium choroby obejmują: raka przełyku, raka żołądka, raka wątrobowokomórkowego, raka dróg żółciowych, raka jelita grubego.
Co więcej, wiele schematów leczenia nowotworów przewodu pokarmowego, opartych o immunoterapię jest w Polsce refundowane.
Sukcesy immunoterapii w leczeniu raków przewodu pokarmowego
W przypadku nowotworów przewodu pokarmowego największe sukcesy jak dotąd odnotowano w terapii raka jelita grubego z tzw. niestabilnością mikrosatelitarną (MSI-H) lub deficytem naprawy niesparowanych zasad DNA (dMMR). Te cechy biologiczne, choć dotyczą tylko niespełna 5% przypadków tego nowotworu, sprawiają, że guz jest bardziej „widoczny” dla układu immunologicznego i może lepiej odpowiadać na leczenie inhibitorami punktów kontrolnych.
Immunoterapia jest aktywna również w przypadku raka żołądka i przełyku – zwłaszcza w połączeniu z chemioterapią w pierwszej linii leczenia zaawansowanej choroby. Wyniki najnowszych badań klinicznych, takich jak CheckMate-649 czy Keynote-590, potwierdzają, że pacjenci leczeni immunoterapią żyją dłużej, a ich jakość życia jest lepsza w porównaniu z samą chemioterapią.
Immunoterapia wkracza także w obszar leczenia choroby bez przerzutów. Nowe badania sugerują, że podanie leków immunologicznych przed operacją może zmniejszyć masę guza i zwiększyć szanse na całkowite usunięcie zmian nowotworowych.
W przypadku niektórych pacjentów osiąga się tzw. całkowitą odpowiedź patologiczną, co znaczy, że w usuniętym materiale nie znajduje się już żadnych komórek nowotworowych.
Identyfikacja podtypów raka podatnych na immunoterapię
Jednak nie wszyscy pacjenci odnoszą korzyść z immunoterapii. Podtypy raka podatne na takie leczenie można zidentyfikować stosując nowoczesną diagnostykę molekularną. Cechami wskazującymi na podatność na immunoterapię są wspomniane wcześniej dMMR i MSI-H, jak również poziom ekspresji białka PD-L1.
Problemy związane z immunoterapią w nowotworach układu pokarmowego
Istotny problem stanowi również oporność na leczenie, będąca przedmiotem intensywnych badań. Poszukiwane są nowe biomarkery przewidujące odpowiedź na immunoterapię. Trwają również prace nad opracowaniem nowych mechanizmów działania leków, ponieważ nie wszystkie sposoby, jakich używają nowotwory, by uciec spod kontroli układu odpornościowego, zostały dotychczas odkryte.
Bada się także rolę mikrobiomu jelitowego, który może wpływać na skuteczność leczenia. Ciekawym kierunkiem są także testy płynnej biopsji – oznaczanie krążącego DNA nowotworowego (ctDNA), co może pomóc monitorować odpowiedź na leczenie.
Nowe terapie w leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego
Obiecujące są również nowe strategie terapeutyczne. Jedną z najciekawszych jest terapia CAR-T, znana dotąd głównie z leczenia nowotworów hematologicznych.
W raku żołądka testowane są komórki CAR-T celujące w białko zwane klaudyną 18.2, które występuje w komórkach tego typu nowotworu. Pierwsze wyniki badań pokazują, że u niektórych pacjentów można uzyskać częściową lub nawet całkowitą odpowiedź na leczenie. To daje nadzieję na poszerzenie dostępnych możliwości u chorych, dla których standardowe opcje zostały wyczerpane.
Kolejnym obszarem badań są szczepionki przeciwnowotworowe oraz wirusy onkolityczne – zmodyfikowane wirusy, które selektywnie zakażają komórki nowotworowe, prowadząc do ich zniszczenia i jednocześnie stymulując odpowiedź immunologiczną. Takie podejście może okazać się skuteczne tam, gdzie inhibitory punktów kontrolnych niedziałają wystarczająco dobrze.
Ograniczenia immunoterapii
Mimo ogromnych sukcesów immunoterapii nie można zapominać o jej ograniczeniach. Leczenie bywa kosztowne, a u części pacjentów pojawiają się poważne działania niepożądane, takie jak powodowane terapią choroby autoimmunologiczne – najczęściej dotyczące skóry, układu wydzielania wewnętrznego czy przewodu pokarmowego. Dlatego tak ważne są dalsze badania nad tym, jak przewidywać i minimalizować ryzyko powikłań.
Podsumowanie
Immunoterapia w nowotworach przewodu pokarmowego to dynamicznie rozwijająca się dziedzina, która już dziś zmienia standardy leczenia. W najbliższych latach możemy spodziewać się dalszych postępów – zarówno dzięki nowym lekom, jak i lepszemu zrozumieniu biologii guzów oraz układu odpornościowego.
Dla wielu pacjentów oznacza to realną nadzieję na dłuższe życie i lepszą jakość funkcjonowania,
zarówno w obliczu zaawansowanej, jak i wczesnej choroby nowotworowej.
PRZEJDŹ DO: BAZA WIEDZY O IMMUNOTERAPII
