Prof. dr hab. med. Adam Antczak z Katedry Pulmonologii i Torakochirurgii Kliniki Pulmonologii Ogólnej i Onkologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi wyjaśnia na czym polega wartość immunoterapii w raku płuca. Artykuł ekspercki i najnowsze informacje dla Pacjentów dotyczące immunoterapii w leczeniu raka płuca w Polsce.
Immunoterapia raka płuca – materiał pochodzi z czasopisma Oli-onko. Onkologia i Hematologia dla Pacjenta, nr 2 (2025).
Immunoterapia w raku płuca
Rak płuca jest przyczyną największej ilości zgonów wśród pacjentów onkologicznych w krajach wysokorozwiniętych i najczęstszym, po nowotworach skóry, nowotworem na świecie. Według danych opublikowanych przez International Agency for Research on Cancer (IARC), w 2023 roku zanotowano około 2 mln przypadków zachorowań na raka płuca na całym świecie, co stanowi 13% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe.
Przez wiele lat, niezależnie od postaci morfologicznej niedrobnokomórkowego raka płuca (NDRP), leczenie było podobne. Dopiero wprowadzenie w ostatnich dwudziestu latach terapii celowanej i immunoterapii w istotny sposób zmieniło zasady postępowania patomorfologicznego.
Istnieją dwa podstawowe typy histologiczne: niedrobnokomórkowy rak płuca, NDRP (ang. non-small cell lung carcinoma, NSCLC) i drobnokomórkowy rak płuca, DRP (ang. small-celllung carcinoma, SCLC). W ciągu ostatnich lat widoczna staje się zmiana dystrybucji najważniejszych podtypów histopatologicznych NDRP. Częstość płaskonabłonkowego raka płuca (ang. squamous cell carcinoma, SCC), zmniejszyła się, podczas gdy występowanie gruczolakoraka (ang. adenocarcino ma, AC) wzrosła zarówno w grupie mężczyzn i kobiet. W populacji polskiej rak gruczołowy płuca jest obecnie najczęstszym podtypem histopatologicznym.
SPRAWDŹ: CO TO JEST IMMUNOTERAPIA
Rak płuca – leczenie
Typ histopatologiczny nowotworu płuca ma najistotniejsze znaczenie prognostyczne.
Rak drobnokomórkowy jest nowotworem o niezwykle agresywnym przebiegu i źle rokuje. Zwykle w momencie rozpoznania jest uogólnioną chorobą, wymaga intensywnego leczenia systemowego i nie jest leczony operacyjnie.
Leczenie raka niedrobnokomórkowego warunkuje stopień zaawansowania choroby. Najbardziej skutecznym leczeniem jest zabieg operacyjny, ale większość przypadków jest wykrywana w wysokim stopniu zaawansowania, w którym leczenie chirurgiczne nie przyniesie korzyści pacjentowi. Wówczas jedynym rozwiązaniem pozostaje leczenie systemowe.
Współczesne sposoby leczenia systemowego wykorzystują jako cel swoiste zmiany genetyczne w komórkach nowotworu. W związku z tym rozpoznanie typu histologicznego raka płuca jako wymusza dalszą diagnostykę molekularną i u części chorych umożliwia wybór metody leczenia systemo wego jako tzw. leczenia celowanego – to znaczy takiego, które pozwala na dobranie odpowiednich leków dla odpowiedniego chorego.
Immunoterapia w raku płuca
Lata badań nad mechanizmami odpowiedzi układu immunologicznego przeciwko komórkom nowotworowym przyniosły nowe możliwości ich zwalczania. Obszarem dociekań badaczy jest receptor programowanej śmierci typu 1 (PD-1) i jego ligand (PD-L1). Wykazano, że blokowanie PD-L1 na komórkach odpowiedzi immunologicznej prowadzi do wzrostu aktywności i funkcji efektorowych limfocytów (podtyp białych krwinek krwi), co powoduje odblokowanie własnej aktywności przeciwnowotworowej układu immunologicznego pacjenta. W skrócie układ immunologiczny odzyskuje swoją prawidłową funkcję zablokowaną przez działanie komórek nowotworowych.
Przeciwciała monoklonalne skierowane albo wobec PD-1 albo PD-L1 wykazują wysoką aktywność wobec zaawansowanego niedrobnokomórkowego raka płuca. Przeciwciała monoklonalne skierowane przeciwko receptorowi PD-1 (niwolumab, pembrolizumab, cemiplimab) oraz przeciwko PD-L1 (atezolizumab i durwalumab) poza wysoką skutecznością cechują się dobrym profilem bezpieczeństwa. Inny lek – ipilimumab jest inhibitorem cząsteczek CTLA-4 obecnych na limfocytach w węzłach chłonnych.
Na tym polega piękno immunoterapii w raku płuca – duża skuteczność przy niewątpliwie niższej toksyczności w porównaniu do tradycyjnej chemioterapii. Wyzwaniem pozostaje nadal precyzyjne określenie czynników odpowiedzi na leczenie tymi cząsteczkami oraz wskazanie tych pacjentów, którzy odniosą największą korzyść z immunoterapii.
Wiemy, że ekspresja PD-L1 jest kluczowym biomarkerem, ale nie zawsze gwarantuje odpowiedź na leczenie. Z drugiej strony nawet pacjenci z niską ekspresją PD-L1 mogą mieć korzyść z leczenia – dłuższe przeżycia, dłuższy czas bez progresji choroby. Skojarzenie z chemioterapią jest również opcją terapeutyczną często stosowaną w NSCLC o niższej ekspresji PD-L1 lub w SCLC dla poprawy skuteczności.
Istnieją możliwości łączenia przciwciał monoklonalnych ze sobą, wykorzystuje się różne ich mechanizmy działanie (anty-PD L1 i anty CTLA-4), co daje w pewnych warunkach większą skuteczność wobec monoterapii. Taka podwójna immunoterapia (np. niwolumab + ipilimumab) oraz połączenie z chemioterapią lub radioterapią wykazują bardzo dobrą skutczność w poprawie przeżycia.
Leczenie pacjentów z NSCLC ewoluuje w kierunku podejścia spersonalizowanego, wykorzystującego w podejmo- waniu decyzji profile molekularne i genetyczne. Terapie oparte na zastosowaniu immunoterapii są przykładami efektywnej terapii celowanej w onkologii.
Przez dekady średnia przeżywalność chorych na zaawansowanego NDRP bez innowacyjnych terapii wynosiła pół roku. Dzięki ogromnemu postępowi pulmonologii onkologicznej, w tym immunoterapii raka płuca wielu pacjentów już dzisiaj żyje znacząco dłużej i lepiej.
WARTO WIEDZIEĆ: REFUNDOWANA IMMUNOTERAPIA W POLSCE
Jakie leki stosuje się w immunoterapii raka płuca – rejestracja EMA i/lub FDA
Uwaga! Poniższe cząsteczki są dostępne także w Polsce, ale zakres ich wskazań/refundacji w ramach programów lekowych może być węższy niż przedstawione rejestracje FDA i/lub EMA (stan na 2025 rok).
- Pembrolizumab – Inhibitor PD-1 – NSCLC (I linia: TPS ≥50%; w połączeniu z chemioterapią dla TPS <50%), SCLC (po progresji) – główne badania KEYNOTE-024, KEYNOTE-407
- Niwolumab – Inhibitor PD-1 – NSCLC (II linia po chemioterapii), SCLC (po progresji), w skojarzeniu z ipilimumabem – główne badania CheckMate-032, CheckMate-9LA
- Atezolizumab – Inhibitor PD-1 – NSCLC (II linia, I linia w skojarzeniu z chemioterapią), SCLC (I linia z chemioterapią) – główne badania IMpower133, CASPIAN
- Durwalumab – Inhibitor PD-L1 – NSCLC (konsolidacja po radiochemioterapii, stadium III), SCLC (I linia z chemioterapią) – główne badania PACIFIC, CASPIAN
- Ipilimumab – Inhibitor CTLA-4 – NSCLC (w skojarzeniu z niwolumabem, I linia), zaawansowany – główne badania PACIFIC, CASPIAN
- Cemiplimab – Inhibitor PD-L1 – NSCLC (I linia, TPS ≥1%, w skojarzeniu z chemioterapią) – główne badania – EMPOWER-Lung-1
PRZEJDŹ DO: RAK PŁUCA – BAZA WIEDZY
