Home > Baza wiedzy > Czynniki predykcyjne dla immunoterapii raka płuca – prof. Paweł Krawczyk

Czynniki predykcyjne dla immunoterapii raka płuca – prof. Paweł Krawczyk

Nastaje nowa era w leczeniu zaawansowanego niedrobnokomórkowego raka płuca. Leczenie immunologiczne to nowość, która niesie nadzieję, iż rak płuca stanie się chorobą przewlekłą. Kto może odnieść korzyść z immuno-onkologii? Co to są i jaką rolę odgrywają czynniki predykcyjne dla immunoterapii nowotworów?

Kwalifikacja do leczenia immunoterapią – oznaczanie ekspresji PD-L1

Nowoczesne metody immunoterapii raka płuca dotyczą przede wszystkim immunoterapeutyków, które blokują immunologiczne punkty kontrolne na komórkach nowotworowych lub limfocytach (PD-L1 oraz PD-1 i CTLA4).

W toku badań klinicznych nad wykorzystaniem „szczepionek” zawierających antygeny nowotworowe lub całe komórki nowotworowe wykazano, iż duża liczba mutacji somatycznych w komórkach nowotworowych stanowi korzystny czynnik predykcyjny immunoterapii. Niski odsetek komórek immunologicznych odpowiedzialnych za immunotolerancję oraz wysoka reaktywność układu immunologicznego mogą być korzystnymi czynnikami predykcyjnymi dla immunoterapii.

Warto pamiętać, że odpowiedź na immunoterapię jest możliwa u wielu chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca (NDRP) bez ekspresji PD-L1 na powierzchni komórek nowotworowych.

W przypadku niwolumabu wykazano, że skuteczność tego preparatu jest najwyższa u chorych na NDRP o utkaniu innym niż płaskonabłonkowe w przypadku obecności na komórkach nowotworowych ekspresji PD-L1 (powyżej 1% komórek z ekspresją tej cząsteczki). W grupie chorych bez ekspresji PD-L1 na komórkach nowotworowych mediana czasu życia chorych leczonych niwolumabem lub docetakselem była podobna. U chorych na raka płaskonabłonkowego niwolumab wykazywał podobną i wyższą od docetakselu skuteczność u chorych wykazujących i nie wykazujących ekspresji PD-L1 na komórkach nowotworowych. Na tej podstawie niwolumab uzyskał szeroką rejestrację do leczenia chorych na NDRP niezależnie od ekspresji PD-L1 na komórkach nowotworowych.

Pembrolizumab wykazywał wybitnie znamienną skuteczność w stosunku do doectakselu u chorych, u których 50% komórek nowotworowych wykazywało ekspresję PD-L1 (taki jest także zapis rejestracyjny tego leku).

Atezolizumab przedłuża czas życia chorych w stosunku do docetakselu niezależnie od statusu ekspresji PD-L1 na powierzchni komórek nowotworowych, immunologicznych i rozpoznania patomorfologicznego. Jednak najbardziej spektakularną korzyść z jego stosowania odnoszą chorzy, u których ponad 50% komórek nowotworowych oraz ponad 10% komórek immunologicznych naciekających guz wykazuje ekspresję PD-L1. Wykazano również, że skuteczność atezolizumabu może zależeć od wysokiego odsetka limfocytów T z ekspresją IFN-g oraz od ekspresji PD-L2 i B7-1 na komórkach nowotworowych i immunologicznych.

Durwalumab – do terapii podtrzymującej durwalumabem powinni być kwalifikowani wszyscy pacjenci, spełniający odpowiednie kryteria kliniczne. Badając materiał archiwalny, pobrany po postawieniu diagnozy, okazuje się, że może on być nieadekwatny do aktualnego stanu ekspresji PD-L1 na powierzchni komórek nowotworowych. Aby zakwalifikować pacjenta do terapii podtrzymującej durwalumabem, konieczne byłoby wykonanie powtórnej biopsji. Po radiochemioterapii jest to zwykle niemożliwe, bo ze względu na remisję, często już prawie nie ma guza.
 

Prof. Paweł Krawczyk z Katedry i Kliniki Pneumonologii Onkologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie opowiada na temat czynników predykcyjnych immunoterapii niedrobnokomórkowego raka płuca oraz tłumaczy mechanizmy działania cząsteczek immunokompetentnych ukierunkowanych na immunologiczne punkty kontroli.

1. Co to są i jaką rolę odgrywają czynniki predykcyjne dla immunoterapii nowotworów (czynnik predykcyjny pozytywny – czynnik predykcyjny negatywny; czynniki prognostyczne)?
2. Immunoterapia ukierunkowana na immunologiczne punkty kontroli w leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuca. Jak określić potencjalną skuteczność cząsteczki PD-L1 na powierzchni komórek nowotworowych?
3. Nowe czynniki predykcyjne w immunoonkologii. Rola obciążenia nowotworu mutacjami. Nowe możliwości: płynna biopsja i sekwencjonowanie następnej generacji.

Czynniki predykcyjne dla immunoterapii

Jak podkreślają eksperci – na ten moment brakuje wiarygodnych markerów predykcyjnych, które pozwoliłyby kwalifikować chorych do immunoterapii. Chodzi zarówno o pierwszą, jak i drugą linię terapii u chorych z miejscowo zaawansowanym i zaawansowanym niedrobnokomórkowym rakiem płuca oraz leczenie konsolidujące po radiochemioterapii u chorych na miejscowo zaawansowanego NDRP.

Jedyny marker, który został sprawdzony w badaniach klinicznych i jest stosowany w praktyce klinicznej, to ekspresja PD-L1 na powierzchni komórek nowotworowych. Na jego podstawie kwalifikuje się pacjentów do leczenia pierwszej linii za pomocą pembrolizumabu.

W Polsce refundacja obejmuje atezolizumab i niwolumab stosowane w drugiej linii leczenia u wszystkich chorych na NDRP, niezależnie od ekspresji PD-L1 na komórkach nowotworowych. U chorych kwalifikowanych do immunoterapii drugiej linii czy też immunoterapii konsolidującej nie ma konieczności więc wykonywania badania ekspresji PD-L1, co w dużym stopniu wynika też z niedoskonałości tego markera.

Odpowiedź na leczenie cząsteczkami immunokompetentnymi w raku płuca możliwa jest również u kilkunastu procent pacjentów bez ekspresji PD-L1 na powierzchni komórek nowotworowych – tłumaczy prof. Krawczyk.

Nowotwór pierwotny oraz guzy przerzutowe mogą różnić się os siebie pod względem ekspresji PD-L1. Biomarker ten może zmieniać się w czasie pod wpływem różnych metod leczenia, zwłaszcza radiochemioterapii jednoczasowej, która jest metodą radykalną.

Dodatkowo, guzy nowotworowe są często silnie heterogenne. Oznacza to, że fragment guza pozyskany drogą biopsji może być niemiarodajny w stosunku do całości zamiany nowotworowej. W przypadku badania materiału pooperacyjnego okazuje się, że pewne fragmenty guza mogą mieć ekspresję PD-L1, a inne mogą jej nie posiadać.

Nowe biomarkery dla immunoterapii

Liczba neoantygenów na powierzchni komórek nowotworowych to nowy marker stosowany aktulnie wyłącznie w USA, gdzie zarejestrowane jest leczenie skojarzone za pomocą dwóch immunoterapii u chorych na NDRP z wysokim TMB.

W tym celu określane jest tzw. obciążenie mutacyjne guza (ang. tumor mutation border, TMB). Im więcej mutacji, czyli nieprawidłowości genetycznych w komórce nowotworowej, tym więcej powstaje nieprawidłowych białek, które są rozpoznawane przez układ immunologiczny.

Okazuje się, że u osób z tzw. wysokim obciążeniem mutacyjnym terapia ta w pierwszej linii leczenia jest zdecydowania bardziej skuteczna niż chemioterapia, i to niezależnie od ekspresji PD-L1.

Trwają również badania kliniczne nad znaczeniem obecności i rolą nacieków limfocytarnych w guzie oraz profilem genetycznym, który pomaga określić naturalną zdolność układu immunologicznego do odpowiedzi przeciwnowotworowej. Biomarkery te nie weszły jeszcze do rutynowej praktyki klinicznej.
 
Warto zajrzeć: www.pulsmedycyny.pl
 

Powiązane materiały
immunoterapia neoadiuwantowa
FDA: neoadiuwantowa immunoterapia u chorych na operacyjnego NDRP
rak płuca raport
Raport: Jednoczasowa radiochemioterapia w leczeniu chorych na niedrobnokomórkowego, nieoperacyjnego raka płuca
Paweł Krawczyk onkolog
Prof. Paweł Krawczyk: priorytety i wyzwania w leczeniu raka płuca
niwolumab ipilimumab rak płuca
FDA: skojarzona immunoterapia w leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuca