Home > Baza wiedzy > Toksyczność i skutki uboczne immunoterapii

Toksyczność i skutki uboczne immunoterapii

skutki uboczne toksyczność immunoterapii

Immunoterapia stanowi przełomową metodę leczenie nowotworów, która staje się standardem leczenia u pacjentów z zaawansowanym czerniakiem czy niedrobnkomórkowym rakiem płuca. Wyniki toczących się badań klinicznych wskazują na duży potencjał leczenie immunologicznego również w kontekście wielu innych nowotworów. Jak podkreślają eksperci – immunoterapia u niektórych pacjentów przynosi wręcz spektakularne efekty terapeutyczne, choć jej zastosowanie może wiązać się również z wystąpieniem działań niepożądanych oraz przykrych skutków ubocznych. Toksyczność immunoterapii ma różne nasilenie w zależności od punktu kontroli immunologicznej, przeciwko któremu skierowane jest dane przeciwciało.

Działania niepożądane immunoterapii dzielimy zasadniczo na ogólne (AE, adverse events) do których należy m.in. zespół zmęczenia nowotworowego oraz symptomu związane z wlewem leku (dreszcze, gorączka) oraz objawy narządowe (irAE, immuno-related adverse events).

Do najczęstszych narządowych skutków ubocznych immunoterapii należą: toksyczność skórna i wątrobowa, objawy ze strony przewodu pokarmowego oraz endokrynopatie. Przebieg kliniczny narządowych skutków ubocznych przypomina choroby immunologiczne.

Przyczyną narządowych działań niepożądanych jest generalnie nadmierna immunostymulacja, która prowadzi do nieswoistego zahamowania tolerancji względem antygenów nowotworowych oraz własnych – co w efekcie wyzwala reakcję immunologiczną skierowaną przeciw własny tkankom.

Profil toksyczności immunoterapii jest zdecydowanie inny niż chemioterapii. Chemioterapia jest metodą leczenia bardzo toksyczną. Zwykle mamy powikłania ze strony szpiku kostnego, czyli niedobory odporności, niedokrwistość. Metoda immunoterapii też nie jest pozbawiona działań niepożądanych, ale tu mamy z kolei nadmierną aktywność układu immunologicznego, więc zdarzają się choroby z autoagresji. Na szczęście odsetek chorych, u których te powikłania bywają bardzo poważne, jest niewielki. Zdarzają się sytuacje, kiedy jakość życia może obniżyć się poprzez jeden z częstszych skutków ubocznych immunoterapii, jakim jest zmęczenie, ale na szczęście rzadko się to zdarza. Zwykle nasi pacjenci wracają do normalnego funkcjonowania, pod warunkiem oczywiście, że uzyskają odpowiedź na leczenie – tłumaczy prof. Paweł Krawczyk, kierownik Pracowni Immunologii i Genetyki Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

TOKSYCZNOŚĆ IMMUNOTERAPII – DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE LECZENIA IMMUNOLOGICZNEGO

W określaniu stopnia i rodzaju powikłania po zastosowanej immunoterapii przydatne są uznane klasyfikacje działań niepożądanych leczenia:

  • W przypadku działań niepożądanych stopnia pierwszego immunoterapii rozpoznawane są zaburzenia bezobjawowe lub minimalnie objawowe – wysypka skórna lub nieznaczna nieprawidłowość laboratoryjna stężeni a osoczowego hormonów. Najczęściej immunoterapia jest kontynuowana bez redukcji dawki.
  • W stopniu drugim toksyczność immunoterapii wiąże się często z okresowym wstrzymaniem leczenia z możliwością kontynuacji pod warunkiem ograniczenia działań niepożądanych wywoływanych przez leki immunokompetentne
  • Wystąpienie powikłania immunologicznego w co najmniej trzecim stopniu prowadzi zazwyczaj (nie zawsze) do zakończenia immunoterapii i może stanowić wskazanie do hospitalizacji.

Do najczęstszych działań niepożądanych związanych z zastosowaniem immunoterapii nowotworów należą: biegunka, nudności, wymioty, zmęczenie o typie fatigue, świąd skóry, wysypka, niedoczynność tarczycy, zapalenie jelita grubego, niedokrwistość, wysoki poziom ALAT (aminotransferazy alaninowej) oraz AspAT (aminotransferazy asparaginianowej

POWIKŁANIA PO IMMUNOTERAPII – LECZENIE

Działania niepożądane immunoterapii oraz toksyczność leczenia immunologicznego nowotworów mogą mieć różne nasilenie w zależności od punktu kontroli immunologicznej, przeciwko któremu skierowane jest przeciwciało (dany lek).

Stosowanie przeciwciał anty-CTLA-4 (ipilimumab) wiąże się z wystąpieniem ogólnych działań niepożądanych w stopniu 3-4 u 10-18% chorych, a przy monoterapii cząsteczkami anty-PD-1 (niwolumab, pembrolizumab) oraz lekami anty-PD-L1 (durwalumab, atezolizumab) częstość ogólnych skutków ubocznych nie przekracza 7-12%.

Największa toksyczność występuje w przypadku skojarzenia dwóch leków immunokompetentnych lub immunoterapii z klasyczną chemioterapią czy też lekiem ukierunkowanym na cel molekularny.

Powikłania monoterapii przeciwciałami anty-PD-1 mają podobny profil i poziom dla cząsteczek niwolumab i pembrolizumab.

Jak podkreślają eksperci – prowadzenie leczenia immunoterapią wymaga dobrej znajomości mechanizmów jej toksyczności, rutynowego edukowania chorych oraz zespołu prowadzącego leczenia. Kluczowe jest, aby w razie wystąpienia działań niepożądanych immunoterapii – zostały one jak najwcześniej rozpoznane.

Wystąpienie niepokojących skutków ubocznych i toksyczności leczenia immunologicznego powinno zawsze skłonić pacjenta do szybkiego kontaktu z ośrodkiem prowadzącym leczenie. Chory uzyska tam pomoc i wsparcie informacyjne 365 dni w roku i przez 24 godziny na dobę. W przypadku gdy pacjent z objawami toksyczności immunoterapii trafi np. na Szpitalny Oddział Ratunkowy (SOR) – warto poprosić dyżurnego lekarza o kontakt i konsultację telefoniczną z ośrodkiem prowadzącym leczenie immunoterapią.

Leczenie skutków ubocznych irAE immunoterapii polega na próbie ograniczenia niepożądanej reakcji zapalanej – przy jednoczesnej próbie zachowana odpowiedzi terapeutycznej względem komórek nowotworowych.

Terapia skutków ubocznych immunoterapii opiera się przede wszystkim na zastosowaniu kortykosteroidów, leków antyhistaminowych oraz przeciwciał skierowanych przeciwko czynnikowi martwicy guza nowotworowego.

 

Działania niepożądane i toksyczność immunoterapii, opracował Jarosław Gośliński, redaktor serwisu immuno-onkologia.pl oraz zwrotnikraka.pl

Powiązane materiały
immunoterapia w pytaniach i odpowiedziach
Broszura: „Immunoterapia w pytaniach i odpowiedziach”
gdzie leczyć czerniaka
Lista ośrodków i szpitali stosujących immunoterapię
dostęp i refundacja immunoterapii
Dostępność immunoterapii dla polskich pacjentów – 2024 rok
warsztaty onkologiczne dla chorych na raka
Warsztaty onkologiczne „ŻYJEMY” dla pacjentów oraz bliskich