Home > Baza wiedzy > Co to jest immunoonkologia?

Co to jest immunoonkologia?

immuno-onkologia

Onkologia ma za sobą kilka rewolucji, z których każda pozostawiła po sobie trwały ślad w postaci nowych metod i procedur leczenia nowotworów. Choć współczesna medycyna dysponuje wieloma sposobami walki z rakiem, takimi jak: chirurgia onkologiczna, chemioterapia, radioterapia, hormonoterapia, czy leczenie ukierunkowane molekularnie, to niestety żadna z tych metod nie jest doskonała. W ostatnim czasie pojawiło się „światełko w tunelu”.
 
Immunoonkologia, to nowy obszar badań, który skupia terapie działające tam, gdzie dotychczasowe metody leczenia nowotworów okazały się zawodne lub krótkotrwałe. Choć mechanizmy, które stały się fundamentem immunoonkologii, są znane naukowcom już od dawna, to dopiero przed paroma laty pojawiły się konkretne sygnały, że umiejętne nakierowanie naturalnych sił obronnych organizmu (układu immunologicznego) na komórki nowotworowe, stwarza szansę na skuteczne pokonanie raka.

Immunoonkologia jest dynamicznie rozwijającą się dziedziną nauki, która łączy w sobie dwa działy medycyny: immunologię – naukę dotyczącą budowy i funkcjonowania układu odpornościowego człowieka oraz onkologię – naukę zajmującą się etiologią, rozpoznawaniem i leczeniem chorób nowotworowych. Głównym celem immunoonkologii jest wspomaganie układu immunologicznego człowieka w walce z nowotworem

Układ odpornościowy, nazywany również immunologicznym, jest naturalnym mechanizmem obronnym organizmu człowieka. W jego skład wchodzi zespół narządów, komórek, które chronią organizm ludzki przed infekcjami, wirusami, nowotworami oraz innymi chorobami. Jak podkreśla prof. dr hab. med. Cezary Szczylik, Kierownik Kliniki Onkologii w Wojskowym Instytucie Medycznym, Centralnym Szpitalu Klinicznym MON w Warszawie –Rola układu odpornościowego jest kluczowa w rozwoju każdego nowotworu. Rozwój wielu chorób nowotworowych uwarunkowany jest tym, że nowotwór ucieka spod kontroli układu immunologicznego oszukując i usypiając mechanizmy immunologiczne w taki sposób, że staje się on nierozpoznawalny dla układu odpornościowego.

Układ immunologiczny pełni rolę systemu obronnego organizmu przeciwko różnym chorobom. Pomaga on zwalczać m.in. nowotwory poprzez działania zmierzające do rozpoznania i zniszczenia komórek nowotworowych. Czasami jednak komórki nowotworowe są zdolne zmienić się, aby nie zostać rozpoznane przez układ odpornościowy chorego. Taki proces nazywa się unikaniem odpowiedzi układu immunologicznego. Immunoonkologia, jako nowa dziedzina leczenia raka, skupia się na wykorzystaniu potencjału układu immunologicznego pacjenta w celu zwalczenia nowotworu. Obejmuje również badania nad sposobami, dzięki którym komórki nowotworowe unikają zniszczenia przez naturalne siły obronne organizmu. Celem nowoczesnej immunoterapii nowotworów jest zablokowanie tych struktur, które odpowiadają za hamowanie aktywności układu odpornościowego. Odzyskanie sprawności układu immunologicznego powoduje, że proces rozpoznawania nowotworu przestaje być zaburzony, a walka z nowotworem staje się bardziej efektywna.
 

W przeciwieństwie do tradycyjnej chemioterapii, immuno-onkologia nie działa bezpośrednio na komórki rakowe poprzez efekt toksyczny, ale aktywuje odporność i naturalne siły obronne naszego organizmu. Z tego powodu immunoterapia raka nie zaburza procesów namnażania się zdrowych komórek jak to ma miejsce w przypadku leczenia tradycyjnymi lekami cytotoksycznymi – i dlatego wiąże się z mniejszą liczbą skutków ubocznych w porównaniu z tradycyjną „chemią”.
Ważną cechą immunoterapii raka, która nie występuje zazwyczaj w przypadku klasycznej chemioterapii, jest dłuższe przeżycie obserwowane u chorych nawet po przerwaniu immunoterapii z powodu działań niepożądanych. Co więcej, uważa się, że wystąpienie powikłań immunologicznych stanowi dowód na skuteczne pobudzenie układu odpornościowego i być może właśnie ci chorzy uzyskują największe korzyści z leczenia immunoonkologicznego.

 

 

NA CZYM POLEGA IMMUNOONKOLOGIA ?

Już w XIX wieku badacze zastanawiali się nad mechanizmami i przyczyną spontanicznych remisji nowotworów, które przydarzały się pacjentom podczas rozmaitych infekcji. Ostatnie lata przyniosły wreszcie wyczekiwaną odpowiedź o rolę układu odpornościowego w eliminacji komórek rakowych. Na powierzchni limfocytów – kluczowych elementów układu immunologicznego – odkryto receptory, które potrafią przekształcać je w zabójcze komórki. Zadaniem limfocytów w organizmie jest m.in. wynajdywanie i eliminacja szybko dzielących się komórek nowotworowych. Koncepcja na której opiera się immunoonkologia zakłada, że do walki z nowotworem można zaprzęgnąć układ odpornościowy pacjenta. Sposobem na to jest zamontowanie na powierzchni limfocytów receptorów, które pełnią rolę hamulców. Nazywa się je punktami kontrolnymi PD-1.

Jak podkreśla prof. dr hab. Piotr Rutkowski – kierownik Klinika Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków Centrum Onkologii w Warszawie: Immunoonkologia jest metodą leczenia nowotworów, która wiąże się z ingerencją w nasz układ immunologiczny za pomocą różnych sposób – mogą być to przeciwciała, mogą być to szczepionki lub np. zmodyfikowane organizmy, takie jak wirusy. Przełomem, który nastąpił w ostatnich latach w immunoonkologii było zastosowanie przeciwciał, które działają na takie mechanizmy, które w człowieku istnieją naturalnie, a które nowotwór wykorzystuje, by zablokować działanie naszego układu immunologicznego. Nowotwór jest sprytny – albo udaje normalne komórki ciała, albo blokuje układ immunologiczny, aby nie działał właściwie i nie atakował komórek nowotworowych. To właśnie zastosowanie przeciwciał czyli cząsteczek, które odblokowują nasze komórki układu immunologicznego (przede wszystkim limfocyty) okazało się prawdziwym przełomem.

Co ciekawe, na powierzchni komórek nowotworowych odkryto bardzo podobne białka, które mają zdolność łączenia się z limfocytowymi receptorami PD-1. Są to tzw. ligandy, które oznacza się jako PDL-1. Okazało się, że komórki nowotworowe są niezwykle przebiegłe – już na wczesnym etapie wyposażają się w receptory PDL-1, aby zbliżające się do nich limfocyty z białkiem PD-1 („obrońcy”) nie mogły ich zniszczyć. PDL-1 jest więc parasolem, pod którym komórki nowotworowe czują się bezpiecznie. Drugą ważną strategią jaką wykorzystuje immunoonkologia w leczeniu nowotworów jest próba zneutralizowania tego parasola.
 
ZOBACZ: ZASTOSOWANIE IMMUNOTERAPII W PRAKTYCEDOSTĘP DO LECZENIA W POLSCE
 

DLACZEGO IMMUNOONKOLOGIA JEST WYJĄTKOWA?

Terapie immunoonkologiczne zapewniają długotrwałą pamięć układu odpornościowego, dzięki czemu mogą stale dostosowywać się do zmian biologii nowotworu, jakie zachodzą w czasie, umożliwiając długookresową odpowiedź przeciwnowotworową. W ten sposób terapie immunoonkologiczne dają szansę na długotrwałe przeżycie i dobrą jakość życia pacjentów z zaawansowanymi chorobami nowotworowymi, dla których wcześniej szanse przeżycia były bardzo małe. Jedną z wielu korzyści immunoterapii jest to, że może być ona stosowana i skuteczna w wielu rodzajach nowotworów, ponieważ jej działanie polega na aktywowaniu własnej odpowiedzi immunologicznej pacjenta w odróżnieniu od działania tradycyjnych metod leczenia. „Immunologia jest przyszłością w leczeniu nowotworów. Dzięki niej, rak może stać się chorobą przewlekłą – tłumaczy prof. Piotr Rutkowski.

W najnowszym raporcie „Clinical Cancer Advances 2016” Amerykańskiego Towarzystwa Badań Klinicznych (ASCO), opublikowanym na łamach „Journal of Clinical Oncology”, immunoterapia stosowana w leczeniu chorób nowotworowych uznana została za największe osiągnięcie.

 

  • Jest ukierunkowana na układ odpornościowy pacjenta, a nie na sam nowotwór.
  • Immunoonkologia opiera się na selektywnym rozpoznawaniu i niszczeniu komórek nowotworowych z oszczędzeniem komórek zdrowych
  • Terapie immunoonkologiczne zapewniają długotrwałą pamięć układu immunologicznego, dzięki czemu mogą stale dostosowywać się do zmian biologii nowotworu w czasie, umożliwiając długookresową
  • Immunoonkologia jest metodą uniwersalną i może być skuteczna w wielu rodzajach nowotworów, ponieważ działanie leków z tej grupy polega na aktywowaniu własnej odpowiedzi immunologicznej pacjenta w odróżnieniu od działania bezpośrednio na guz.
  • Pozytywne wyniki badań udało się osiągnąć w leczeniu zaawansowanego czerniaka, niedrobno komórkowego raka płuc, w raku piersi, narządów układu pokarmowego, a nawet glejaka mózgu.

 

 
Co to jest immunoonkologia ? opracował Jarosław Gośliński, źródła:
Red. M.Krzakowski, P.Podemski, K.Warzocha, P.Wysocki, Onkologia kliniczna, Tom I, Gdańsk 2015.
Pod red M. Pawlicki, J. Legutko, Zarys diagnostyki nowotworów złośliwych oraz opieki w trakcie i po leczeniu onkologicznym, alfa-medica Press 2013
P. Walewski, Rak bez parasola, Polityka nr 29(3018), 2015

Powiązane materiały
immunoterapia raka
Na czym polega immunoterapia raka?
wyzwania w immunoterapii
Wyzwania i ograniczenia w immunoterapii nowotworów
immuno-onkologia
Immuno-onkologia – przełom w leczeniu nowotworów
nagroda nobla immunoterapia
Nagroda Nobla z medycyny za badania nad immunoterapią