Rok 2015 upłynął pod znakiem ważnych i przełomowych doniesień związanych z immunoterapią nowotworów. Amerykański serwis internetowy poświęcony tematyce medycznej MedPage Today poprosił 50 onkologów o wskazanie rewolucyjnych elementów (tzw. game changers) dotyczących obszaru onkologii mijającego roku. Aż 37 specjalistów wskazało na leki immunokompetentne (immunoterapię raka). Eksperci byli zgodni – w 2015 roku udało się rozszerzyć zastosowanie nowych cząsteczek, a w szczególności inhibitorów punktów kontrolnych na kolejne typy nowotworów.
Duża liczba prowadzonych badań klinicznych oraz ich pozytywne wyniki, przełożyły się na decyzje amerykańskiej Agencji Żywności i Leków (FDA) o dopuszczeniu do szerszego zastosowania nowych cząsteczek. Dzięki szczegółowemu poznaniu punktów kontroli odpowiedzi immunologicznej oraz mechanizmów ich blokady, udało się wprowadzić do praktyki leczniczej nowe leki. FDA zaaprobowała je w terapii zaawansowanego czerniaka, niedrobnokomórkowego raka płuca oraz u pacjentów z zaawansowanym rakiem nerkowokomórkowym.
W październiku 2015 zatwierdzono w Stanach Zjednoczonych nowy rodzaj immunoterapii w postaci wirusa onkolitycznego (oncolytic virus therapy), który znalazł zastosowanie w leczeniu czerniaka. Jak podaje Cancer Research Institute, w USA istnieje obecnie ponad 20 dopuszczonych leków opartych na przeciwciałach monoklonalnych – w tym immunoterapia szpiczaka mnogiego oraz neuroblastomy. Zdaniem ekspertów, w 2016 roku należy spodziewać się dalszego intensywnego rozwoju immuno-onkologii oraz dopuszczenia przez FDA kolejnych cząsteczek immunokompetentnych w nowych wskazaniach.
Checkpoint Inhibitors – Inhibitory punktów kontrolnych – rejestracje FDA
- 30 września 2015 roku amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) przyznała przyspieszoną zgodę na stosowanie kombinacji niwolumabu i ipilimumabu w terapii nieoperacyjnego lub przerzutowego czerniaka u pacjentów bez mutacji BRAF V600. Jest to pierwsza i jedyna rejestracja przez FDA skojarzonego schematu leczenia nowotworu kombinacją dwóch leków immunoonkologicznych. Decyzja została oparta na wynikach II fazy badania CheckMate-069.
- Niwolumab (inhibitor punktu kontrolnego PD-1) uzyskał 4 marca 2015 roku rejestrację FDA w terapii zaawansowanego płaskonabłonkowego niedrobnokomórkowego raka płuca (squamous NSCLC), a następnie 9 października 2015 roku FDA rozszerzyła wskazania dotyczące zastosowania immunoterapii opartej na nivolumabie o pacjentów z zaawansowanym niepłaskonabłonkowym niedrobnokomórkowym rakiem płuca (non-squamous NSCLC). 23 Listopada FDA zaaprobowała niwolumab u pacjentów z zaawansowanym rakiem nerkowokomórkowym, leczonych wcześniej w ramach standardowego postępowania.
- Pembrolizumab (przeciwciało anty-PD-1 ) uzyskał 2 października 2015 rejestrację amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków na stosowanie dla pacjentów z przerzutowym niedrobnokomórkowym rakiem płuca, który wykazuje ekspresję PD-L1
Oncolytic Virus Therapy – terapia wirusem onkolitycznym
- 27 października 2015 roku FDA zaaprobowała nowy typ immunoterapii (T-VEC) w postaci wirusa onkolitycznego w leczeniu zaawansowanego czerniaka. Do opracowania nowej terapii wykorzystano zmodyfikowanego genetycznie wirusa opryszczki. Dzięki iniekcji zaprogramowanego wirusa bezpośrednio do guza, udaje się zniszczyć komórki nowotworowe czerniaka.
Monoclonal Antibodies – przeciwciała monoklonalne – immunoterapia celowana
- 10 marca 2015 roku FDA dopuściła immunoterapię celowaną w postaci dinutuximabu u dzieci z neuroblastomą wysokiego ryzyka. Neuroblastoma to rzadki lity nowotwór współczulnego układu nerwowego. Nawet pomimo agresywnego leczenia, tylko część pacjentów odnosi z trwałą korzyść z terapii. Zastosowanie cząsteczki dinutuximab pozwala wydłużyć życie i czas wolny od progresji młodych pacjentów.
- 24 kwietnia dopuszczono w Stanach Zjednoczonych ramucirumab – immunoterapię celowaną, która jest stosowana u pacjentów z rakiem jelita grubego. Ramucirumab to rekombinowane ludzkie monoklonalne przeciwciało IgG1, które wiąże się z receptorem 2 dla ludzkiego czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF-R2), zapobiegając interakcji VEGF-R2 z jego ligandami.
- 16 października – zgoda FDA na stosowanie immunoterapii daratumabem w leczeniu pacjentów ze szpiczakiem mnogim.
- Necitumumab został dopuszczony w USA 24 listopada 2015 roku du chorych z płaskonabłonkowym niedrobnokomórkowym rakiem płuca. Necitumumab blokuje aktywność proteiny EGFR.
- 30 listopada 2015 roku amerykańskia Agencja ds. Żywności i Leków zaaprobowała elotuzumab dla pacjentów ze szpiczakiem mnogim. Elotuzumab działa na komórki szpiczakowi oraz wpływa pozytywnie na komórki odpornościowe zwalczające komórki szpiczakowe. Szpiczak mnogi jest jednym z najczęściej występujących nowotworów układu krwiotwórczego.
Immuno-onkologia 2015 – fakty i doniesienia, które trzeba zapamiętać
#1 Immunoterapia skuteczna w leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuca
2015 rok przyniósł rejestrację przez FDA dwóch inhibitorów punktów kontrolnych anty-PD1 – niwolumabu i pembrolizumabu, które są użyteczne w leczeniu pacjentów z zaawansowanym niedrobnokomórkowym rakiem płuca. Niwolumab może być stosowany zarówno w podtypie niepłaskonabłonkowym, jak i płaskonabłonkowym raka płuca. Pembrolizumab stosuje się u pacjentów z ekspresją PD-L1.
#2 Immunoterapia pomogła zatrzymać chorobę nowotworową u Jimmiego Cartera
Były prezydent Stanów Zjednoczonych Jimmy Carter walczy z chorobą nowotworową – zaawansowanym czerniakiem z przerzutami do wątroby i mózgu. Pacjent przeszedł radioterapię, a następnie podano mu immunoterapię (pembrolizumab).
– W ubiegłym tygodniu przeszedłem badania i lekarze nie znaleźli w mózgu żadnych komórek nowotworowych – zakomunikował mediom Jimmy Carter, który o swojej chorobie poinformował w sierpniu 2015 roku. Jimmy Carter będzie dalej kontynuował immunoterapię w trzytygodniowych cyklach.
#3 Kombinacja dwóch leków immunokompetentnych skuteczna w zaawansowanym czerniaku
30 września 215 roku amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) przyznała przyspieszoną zgodę na stosowanie kombinacji niwolumabu i ipilimumabu w terapii nieoperacyjnego lub przerzutowego czerniaka u pacjentów bez mutacji BRAF V600. Jest to pierwsza i jedyna rejestracja przez FDA skojarzonego schematu leczenia nowotworu kombinacją dwóch leków immunoonkologicznych.
Zatwierdzenie wniosku dotyczącego połączenia niwolumabu i ipilimumabu stanowi duży postęp w leczeniu chorych na zaawansowanego czerniaka i zapewnia dostęp do nowej generacji immunoterapii. Do momentu pojawienia się immunologii jako skutecznego narzędzia medycyny do walki z czerniakiem, nowotwór ten stanowił ogromne wyzwanie dla lekarzy. Decyzja FDA gwarantuje zwiększone szanse przeżycia dla chorych zmagających się z tego typu nowotworem. Z niecierpliwością czekamy, aż w Polsce będziemy mogli pomagać naszym pacjentom przy zastosowaniu tej innowacyjnej terapii – komentował decyzję FDA prof. Piotr Rutkowski, Kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków, Prezes Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej.
#4 Rak nerki „na celowniku” immuno-onkologii
Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zaaprobowała stosowanie immunoterapii u pacjentów z zaawansowanym rakiem nerkowokomórkowym, leczonych wcześniej w ramach standardowego postępowania. Stwierdzono, że pacjenci leczeni niwolumabem mieli medianę całkowitego czasu przeżycia równą 25 miesięcy, co odpowiada wydłużeniu o ponad 5 miesięcy w porównaniu z ewerolimusem, aktualnie będącym leczeniem standardowym w tej populacji pacjentów.
#5 Immunoonkologia z prestiżowymi medalami PRIX GALIEN
17 listopada 2015 roku podczas uroczystej gali w Warszawie wręczono tegoroczne nagrody Prix Galien Polska 2015. To prestiżowe wyróżnienie przyznawane jest przez kapitułę składającą się z wybitnych ekspertów i naukowców, którzy honorują wyjątkowe osiągnięcia w poprawie stanu zdrowia człowieka poprzez opracowanie innowacyjnych terapii. W kategorii „innowacyjny produkt leczniczy stosowany w lecznictwie zamkniętym” uhonorowano dwa leki immunoterapeutyczne nowej generacji – niwolumab i pembrolizumab. Immunoterapia nowotworów została narodzona również w amerykańskiej edycji konkursu.
Immunoterapia nowotworów w 2015 roku. Trendy, które warto zapamiętać, opracował Jarosław Gośliński, źródła: www.cancerresearch.org/news-publications/our-blog/december-2015/immunotherapy-approvals-in-2015 ; www.medpagetoday.com/HematologyOncology/OtherCancers/5542 ; www.dddmag.com/news/2015/12/cancer-immunotherapy-top-trend-health-care-2015
