Wybrane leki i cząsteczki immuno-onkologiczne

NIWOLUMAB

Komórki rakowe mogą wykorzystywać szlaki „regulacyjne”, takie jak szlaki punktów kontrolnych, aby ukryć się przed systemem immunologicznym i ochronić nowotwór przed atakiem układu odpornoścowego. Cząsteczka niwolumab to inhibitor immunologicznego punktu kontrolnego PD-1, który wiąże się z receptorem punktu kontrolnego PD-1 ulegającym ekspresji na aktywowanych limfocytach T i blokuje jego oddziaływanie z PD-L1 i PD-L2 – zapobiegając hamowaniu odpowiedzi immunologicznej.

Lek niwolumab był pierwszym na świecie inhibitorem immunologicznego punktu kontrolnego PD-1, który został dopuszczony do stosowania w lipcu 2014 roku. Obecnie może być stosowany w kilkudziesięciu krajach, w tym w Stanach Zjednoczonych, Japonii i Unii Europejskiej.
 

 
Niwolumab został zarejestrowany do stosowania na terenie UE (ale nie jest obecnie refundowany w Polsce) również w następujących wskazaniach:

• monoterapia płaskonabłonkowego raka głowy i szyi (SCCHN).
• u pacjentów z miejscowo zaawansowanym lub przerzutowym urotelialnym rakiem pęcherza moczowego (mUC),

Niwolumab został dopuszczony do obrotu na terenie USA w leczeniu:

• pacjentów z rzerzutowym drobnokomórkowym rakiem płuca (SCLC) u których nastąpiła progresja po wcześniejszym leczeniu chemioterapią zawierającą platynę oraz co najmniej jedną inną terapią systemową. (decyzja z sierpnia 2018)
•  chorych na raka wątrobowokomórkowego (HCC) po wcześniejszej terapii sorafenibem (decyzja z września 2017)
• dorosłych oraz pacjentów pediatrycznych z przerzutowym rakiem jelita grubego z potwierdzonym biomerkerem określonym jako wysoka niestabilność mikrosatelitarna lub niezgodność deficytu naprawczego (decyzja z sierpnia 2017).

IPILIMUMAB

Antygen-4 cytotoksycznych limfocytów T (CTLA-4) jest podstawowym regulatorem aktywności limfocytów T. Ipilimumab jest inhibitorem immunologicznego punktu kontrolnego CTLA-4, który blokuje hamujące sygnały dla limfocytów T, indukowane drogą CTLA-4 – zwiększając liczbę aktywowanych limfocytów T efektorowych, które mobilizują limfocyty T do bezpośredniego ataku immunologicznego przeciwko komórkom nowotworowym.

Blokada CTLA-4 może również zmniejszać czynność regulacyjną limfocytów T, która może brać udział w odpowiedzi immunologicznej przeciwko guzowi. Lek ipilimumab może selektywnie zmniejszać liczbę limfocytów T regulatorowych w guzie, prowadząc do zwiększenia proporcji limfocytów T efektorowych do limfocytów T regulatorowych wewnątrz guza, co powoduje śmierć komórek nowotworowych.
 

 
Dodatkowo:

• W styczniu 2019 roku Komisja Europejska zarejestrowała do użytku na terenie UE kombinację immunoterapii preparatami niwolumab plus niska dawka ipilimumabu w leczeniu pierwszej linii pacjentów z zaawansowanym rakiem nerkowokomórkowym (RCC) o pośrednim lub złym rokowaniu.

PEMBROLIZUMAB

Pembrolizumab jest przeciwciałem, które wiąże się z receptorem programowanej śmierci komórki 1 ( PD-1 ) i blokuje jego interakcję z ligandami PD-L1 i PD-L2. Receptor PD-1 jest negatywnym regulatorem aktywności limfocytów T, w stosunku do którego wykazano, że jest zaangażowany w kontrolowanie odpowiedz i immunologicznej limfocytów T.

Cząsteczka pembrolizumab wspomaga odpowiedź limfocytów T, w tym odpowiedź przeciwnowotworową, poprzez zahamowanie wiązania PD-1 z PD-L1 i PD-L2, które ulegają ekspresji na komórkach prezentujących antygen i mogą ulegać ekspresji na komórkach nowotworowych oraz innych komórkach w mikrośrodowisku guza.
 

 
Dodatkowo:

• Dopuszczony (nierefundowany w Polsce) do stosowania na terenie UE w leczeniu przerzutowego raka (płaskonabłonkowego) regionu głowy i szyi, w leczeniu chorych na opornego klasycznego chłoniaka Hodgkina (CHL) do stosowania w leczeniu raka urotelialnego (rak pęcherza i układu moczowego)

Pembrolizumab na terenie USA:

• W czerwca 2018 roku FDA zatwierdziła immunoterapię cząsteczką pembrolizumab w leczeniu pacjentów z zaawansowanym, opornym na leczenie rakiem szyjki macicy wykazującym ekspresję PD-L1.
• Dopuszczony do obrotu na terenie USA w leczeniu chorych na nawrotowego miejscowo zaawansowanego lub przerzutowego raka z komórek Merkla (decyzja z grudnia 2018)
• Zarejestrowany przez FDA do leczenia chorych na miejscowo zaawansowanego lub przerzutowego gruczolakoraka żołądka lub raka połączenia żołądkowo-przełykowego (wrzesień 2017).
• Dopuszczony na terenie USA w leczeniu adjuwantowym czerniaka stopnia III z zajęciem węzłów chłonnych, po całkowitej resekcji

DURWALUMAB

Durwalumab jest przeciwciałem skierowanym przeciwko ligandowi PD-L1, które blokuje oddziaływanie PD-L1 z PD-1 i CD80 na limfocytach T i indukuje odpowiedź immunologiczną, przełamując taktykę unikania ekspozycji na układ odpornościowy przez nowotwór. Badania kliniczne wykazały, że stosowanie durwalumabu, zwłaszcza w drugiej linii leczenia, po niepowodzeniu chemioterapii, wydłuża medianę przeżycia całkowitego i czasu przeżycia wolnego od progresji u pacjentów z zaawansowanym rakiem płuca.

Obecnie prowadzonych jest wiele badań klinicznych nad durwalumabem w monoterapii oraz w skojarzeniu z innymi potencjalnymi nowymi lekami w immuno-onkologii. Durwalumab w monoterapii lub w skojarzeniu z tremelimumabem podlega ocenie w badaniach u chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca w różnych stadiach zaawansowania, w drobnokomórkowym raku płuca, w rozsianym raku pęcherza moczowego oraz w rakach płaskonabłonkowych regionu głowy i szyi.

Cząsteczka durwalumab nie jest obecnie refundowana w Polsce.

• Durwalumab został zarejestrowany na terenie UE w leczeniu pacjentów z miejscowo zaawansowanym, nieresekcyjnym niedrobnokomórkowym rakiem płuca w stadium III.
• W kwietniu 2017 roku FDA zarejestrowała na terenie USA durwalumab w leczeniu drugiej linii u chorych na miejscowo zaawansowanego lub przerzutowego raka urotelialnego.

ATEZOLIZUMAB

Atezolizumab (znany również jako MPDL3280A) jest przeciwciałem monoklonalnym stosowanym w immunoterapii nowotworów, które przywraca odpowiedź immunologiczną poprzez reagowanie z ligandem receptora programowanej śmierci  PD-L1. Immunoterapia z wykorzystaniem atezolizumabu umożliwia aktywację komórek limfocytów T oraz może wpływać na zwykłe komórki.
 

 
Dodatkowo:

• Dopuszczony do stosowania na terenie UE w immunoterapii raka urotelialnego
• Zarejestrowany na terenie USA w połączeniu z karboplatyną i etopozydem w leczeniu pierwszego rzutu dorosłych pacjentów z rakiem drobnokomórkowym płuc w postaci uogólnionej (decyzja z marca 2019)
• Dopuszczony  przez FDA do stosowania na ternie USA terapii kombinowanej złożonej z atezolizumabu i nab-paklitakselu u pacjentek z nieoperacyjnym miejscowo zaawansowanym lub przerzutowym potrójnie ujemnym rakiem piersi (TNBC) (decyzja z marca 2019)

BLINATUMOMAB

Blinatumomab to pierwsza, przełomowa immunoterapia zarejestrowana do stosowania u pacjentów z nawrotową lub oporną ostrą białaczką limfoblastyczną z prekursorowych limfocytów B bez obecności chromosomu Philadelphia. Blinatumomab zawiera przeciwciała, których zadaniem jest kierowanie niszczących nowotwór komórek typu T we właściwe miejsce w organizmie, czyli w pobliże komórek posiadających białko CD19 – znajdujące się na powierzchni B-komórek białaczek i chłoniaków. Blinatumomab jest pomocny w walce z ALL (ostra białaczka limfoblastyczna) oraz przewlekłą białaczką limfocytową (CLL), białaczką włochatokomórkową, białaczką prolimfocytową oraz chłoniakiem limfocytów typu B o powolnym przebiegu; Blinatumomab jest także badany w nawrotowej/opornej ALL dziecięcej, nawrotowej/opornej ALL typu B-komórkowego, w której stwierdzono obecność chromosomu Philadelphia, ALL typu B-komórkowego z MRD+ oraz nawrotowego/opornego chłoniaka nieziarniczego (NHL) – w tym nawrotowego/opornego rozlanego chłoniaka z dużych komórek B (DLBCL).

więcej: https://immuno-onkologia.pl/blinatumomab-oporna-ostra-bialaczka-limfoblastyczna/

Oznaczony przez FDA jako lek sierocy, pomocny w walce z ALL (ostra białaczka limfoblastyczna) oraz przewlekłą białaczką limfocytową (CLL), białaczką włochatokomórkową, białaczką prolimfocytową oraz chłoniakiem limfocytów typu B o powolnym przebiegu; a także przez Europejską Agencję Leków (EMA) w zakresie leczenia chłoniaka z limfocytów B o powolnym przebiegu, ALL, CLL oraz chłoniaka z komórek płaszcza (MCL)

ELOTUZUMAB

Elotuzumab jest immunostymulującym przeciwciałem, którego działanie jest specyficznie ukierunkowane na białko SLAMF7 (należące do rodziny cząsteczek sygnalizujących aktywację limfocytów). Ekspresja białka SLAMF7 jest bardzo wysoka w komórkach szpiczaka, niezależnie od nieprawidłowości cytogenetycznych. Ekspresja białka SLAMF7 jest obserwowana również w komórkach NK (ang. natural killer, NK), komórkach  plazmatycznych oraz na niższym poziomie w niektórych podgrupach komórek układu  odpornościowego o pochodzeniu macierzystym. Elotuzumab posiada podwójny mechanizm działania. Aktywuje bezpośrednio układ immunologiczny poprzez komórki NK przez aktywację SLAMF7. Elotuzumab jest również w stanie identyfikować SLAMF7 w komórkach szpiczaka, oznaczając komórki rakowe dla  procesu niszczenia przez komórki NK poprzez zależną od przeciwciał toksyczność komórkową.

Zarejestrowany przez Komisję Europejską w terapii szpiczaka plazmocytowego.

więcej:  Immunoterapia nowotworów hematologicznych

źródła:
www.cancerresearch.org/cancer-immunotherapy/impacting-all-cancers
https://www.ema.europa.eu
https://www.fda.gov/